(гүрриң)
Айдос пенен Султанбек жақын дослар. Олар бир кластынў билимли ҳәм
ақыллы оқыўшылары. Айдос математикаға қызығады, ал Султанбек әдебий
шығармаларды оқыўды унатады.
Бир куни еки жора сабақтан шығып, мектеп жанындағы китап дуканына
барды. әдеттегидей Айдос математикалық мәселе ҳәм комикс китапларды, ал
Султанбек болса, әдебий китаплар қатарын аралап жүрип, «Естелик» атлы китапты
алды. Бул китаптың баҳасы арзан ҳәм ескирек еди. Султанбектиң қасында ақшасы аз
болғанлықтан, ең арзан китапты сатып алды. Балалар китап дүканынан шығып, дүкан
алдындағы скамейкаға барып отырды. Олар бир-бирине алған китапларын көрсетип
атыр.
-Султан жора, китабыңды неше сўмға алдың?
-Алты мың сўмға,- деп жуўап берди Султанбек.
-Китабың ап-арзан ғой, және гөнерек екен. Мен мына еки китапты жигирма
жети мың сўмға сатып алдым,-деп Айдос қолындаәы еки китабын көрсетти.
-Достым, китаптың жақсы, яки жаманлығы оның бахасына байланыслы емес ғой.
Мениңше, бул китаптың сырты гөне болғаны менен ишиндеги билимлери, дөретиўши
инсанның сезимлери мениң руўхый дүнямды байытады. Мен буны материаллық көринистеги
руўхый байлық деп атайман.
-Ымм... Мениң мына китапларымда зор мәселелер ҳәм есаплар бар екен. Мен
ондағы мәселелелерди шешип, бас қатыраман.
-Айдос, сен не ушын әдебий китапларды да оқымайсаң?- деп Султанбек
Айдосқа таңланып қарады
-Мен тек математика менен физиканы жақсы оқып, үлкейгенде ағам айтқанындай
профессор болсам болды.
-Дурыс, сен өзиң қызыңңан пәнлерди жақсы оқыўың керек, бирақ айтадығой,
“Китап оқымаған саўатлы адам саўатсыз адам менен барабар”.
-Усы сөзленди ағам да айта береди. Ол үйдеги өзиниң китапханасында турған
әдебий китапларды оқыўымды айтады. Бирақ ол мени оларға хеш қызықтыра алмайды.
Сонда Султанбек “Эх, сол китаплар менде болғанда еди...” деп ишинен
айтып қойды да, еки жора орынларынан турып, үйлерине қайтты.
Ертеңине класта тәнепис ўақтында Айдос кешеги сатып алған китабынан мәселелер
шешеип басын қатырып отыр еди, оның қасына Султанбек келип отырды. Ол китаптағы
мәселелерге бир үңилип, бир қағазды шыжбайлап отырған Айдос пенен “Естелик”
китабынан орын алған қосықларды биргеликте оқып, пикир алмасыўды қәледи. Бирақ
Айдос жыны қозып, басы қатып отырғанлықтан, Султанбекти тыңламады да. Соң Айдос
ашыўы шығып, Султанбекке:
-Әдебиятыңды неге маған оқып берип отырсаң? Көрип турсаң ғой, мәселе
шешип атырман-деп бәлент даўыста бақырып иберди.
Султанбек Айдосқа кесент етип отырғанын билер, бирақ оны да әдебиятқа қызықтырыў
нийети бар еди. Ал, Айдостың бул дәрежеде аўыўы шығып, бақырып жибериўин ойёна
да келтирмеген еди.
Сабақ басланып, Айдос китапларын жыйнастырды да ана тили сабағын алды.
Соң Султанбекке бир қарап қойды да, оның китапты ишине сүңгип кетейин деп оқып
отырөанын көрип, бағана айтқан гәплери есине түсти. Сабақтан соң еки жора
мектептен бирге қайтты. Бирақ Султанбек ренжигенликтен, ал Айдос достына қатты
сөйлеп, уялғанлықтан, бир-бири менен ҳеш сөйлеспеди.
Айдос үйине келип, сабақларын таярлады. Соң мәселе китабын алды да,
есап шығарыўға кирисип кетти. Бир ўақытта қатып отырған басына бирден бағанағы
ўақыя тырс етип урылғандай, Султанбек есине төсип кетти. Кейин ол орнынан турып,
китапларын жыйнастырды. Соң негедур Айдос ағасының китапханасына жол алды.
Ол
ағсынң китапларын көзден кешире баслады. Айдос китапларды аралап жүрип, бир таныс
китапты көрип қалды да, бирден тоқтады. Ол Султанбектиң китап дүканынан сатып
алған ҳәм ҳәр күни қолынан тасламай оқып жүретуғын “Естелик” китабы еди. Айдос
китапты қолына алып, орынлыққа барып отырды ҳәм қандайдур күш оны бул китапты
ашып, оқыўға ийтермеледи. Ол бул китаптың биринши бетин ашар екен, “Улларыма
естелик” деген қол жазыўына көзи түсти. Соң ол китапты бетледи де, қосықларды
оқыўға кирисип кетти.
Бир ўақытта Айдостың ағасы
китапханаға кирди де, баласының китапты соншелли ықлас пенен оқып атырғанын көрип,
хайран қалды. Соң, Айдосқа кесент етпейин деди де, керекли китапларын алып, шығып
кетти.
Айдос гә китаптағы қосықларды оқып, гә ондағы сүўретлерди тамашалап отырар
еди. “Естелик” китабындағы қосықлар онда өзгеше қызығыўшылық оятқан, олардағы
сезимлер ҳым пикирлер Айдостың кеўлине дақындай түйилер еди. Соң ол бираз ойға
шумып та алар еди.
Есиктиң шыйқ еткен даўысы қыял дәрясына ығып баратырған Айдостың дыққатын
бөлди. Ағасы баласының қасына жақынлап, оған ҳәм оқып отырған китабына нәзер
таслады.
-Балам, қандай китап оқып отырсаң?
-“Естелик” деген китап, аға.
-Жақсы. Бул китаптың авторы ким екен? – деди ағасы
сораўлы пишинде.
Айдос бул китаптың авторына ҳеш итибар бермеген еди. Соң:
-Абди Мурат, - деди китаптың төбесинде турған жазыўды
оқып.
-О-о. Ол ким екенин билесең бе?
-Шайыр болса керек.
-Әлбетте шайыр дә. Оның бизге ким болатуғынын ше?
-Яқ, ол сизиң танысыңыз ба?
-Китаптың ишиндеги сүўретлерди көрмедиң бе?
-Көрдим.
-Ал, сонда-не?
Айдос китаптың сүўретлер сәўлеленген бетин ашты да жақсылап нәзер салды.
-Ҳаў, аға бул сизиң кишкенелигиңизде ағаңыз бенен
тўскен сүўретиңиз ғой. Бул сүўретти үйдеги альбомда да көрген едим.
-Сол сүўреттиң астына не деп жазып қойылған?
-Мурат Абдижамилов баласы Мақсет Абдижамилов пенен”,
- деп жазылған.
-Сонда-а?
-Аға, бул сизиң ағаңыз, яғный Мурат атам ба? – деди
Айдос таңланып.
-Аўа, балам. Сениң атаң шайыр болған. Абди Мурат – оның
әдебий лақабы. Бул китап саған, маған ҳәм әжағаларыңа атаңнан естелик болып
есапланады. Ол барлық жазған мийнетлерин усы китапқа жыйнаған ҳәм оны “Естелик”
деп атаған.
Сол ўақытта баяғы “Улларыма естелик” деген китаптың
биринши бетиндеги жазыў Айдостың есине түсти.
Ол бул китапты қай тәризде ықлас пенен оқып кеткенин ҳәм ондағы қосықлардың өзине
жақын сезилгенин енди аңлап жетти.
-Аға, атамның бул китабындағы қосықлар тәсирли ҳәм тәрбиялық
әҳмийетке ийе өзгеше қосықлар екен. Бул китапты менинң достым Султанбек те қунт
пенен оқып жүр. Енди мен атамның китабын досларыма да көрсетип, оларға оқыўдқ мәсләҳат
етемен, - деди Айдос қуўанып.
-Бәрекеллә, балам. Атаңнан қалған усындай бийбаха
мийрасты қәстерлей билгениң мениң кеўлимди таўдай көтерди. Ҳыр дайым есиңде
тут, китап оқыған адам ҳеш қашан ҳым ҳеш кимнен кем болмайды.
-Әлбетте, аға. Сиз
де, достым Султанбек те дурыс айтасызлар. Енди мен де достым менен биргеликте әдебий
китаплар оқыйман. Себеби, “Китап оқымаған саўатлы адам саўатсыз адам менен
барабар”...
“Естелик” китабы Айдосты әдебий китапларды оқып, олар менен барқулла
дос болыўға ийтермеледи. Султанбек ҳәм Айдос енди биргеликте китапханадан әдебий
китаплар алып оқыйтуғын болды.
Дәме СУЛТАН
