ҚУЛЫП НЕГЕ БУЗЫЛДЫ? WHY WAS THE LOCK BROKEN? QULF NIMAGA BUZILDI?

(болған ўақыя)

Үйинде ϴтебайдың жалғыз өзи қалды. Ата-анасы бир ағайинлериниң үйине қыдырып кетти.

-Балам, мә, мына үйдиң гилтине беккем бол, және жойтып қойып, үйге кире алмай турмайық. Бизлер кешке шекем айланып келемиз. Ана, бузаўларың менен ылақларыңа от әкелип сал. Оқыўыңнан да қалма, - деди оған анасы кетеринде.

-Яқшы, апа, қатержам бола бериң. Бәрин де ислеймен, - деди ϴтебай.

Түски ўақыт. ϴтебай үйиниң алдындағы үлкен бир гүжимниң саясына төсек салды да, уйқыға жатты. Қасына кишкене «Мурка» атлы пышығын да алып жатты. Дәслеп пышығы менен ойнап, оның мойнына қолындағы жип тағылған гилтин илдирип қойды. Соң тым-тырыс, рырылдап уйқыға кетти.

Бираздан соң ийттиң үрген сестинен сетем алған пышық бирден үркип, тура қашты. Оны көрген ийт те изинен қуўа жөнелди. Пышық жуўырысы менен барып, ақ теректиң уша басына өрмелеп кетти. Жерде оны ийт түсирер емес. Бул шаўқымнан оянған ϴтебай ийтиниң қасына жуўырып келсе, ийти теректиң уша басына қарап үрип турған екен. Қараса, теректиң басында пышығы, мойнында үйиниң гилти. Енди не ислеў керек? Әри-бери терекке тырмасып көрип еди, өрмелей алмады. Ийти де қырсықланып, теректиң түбинде жатып алды.

Кеште ата-анасы да қайтып келди.

-Ҳаў, балам, бузаўларыңа от салмапсаңғой. Оқыўыңы да бармаған қусайсаң. Үйдиң гилти қайда, әкел берман, - деди апасы.

-Апа, гилт анаў пышықтың мойнында, - дед иол теректиң уша басын көрсетип.

Сол отырыстан пышық та түсе қоймады. Ийт те теректиң түбинен кетпей, оны аңлып жатып алды.

-Қәне, жуўыр ϴтебай, зәңги менен бир үлкен сырық әкел. Басқа илажы жоқ. Бул турыстан таң атқанша тура беретуғын түримиз бар, - деди әкеси оған.

Сырықты созған сайын пшық та жоқарылай берди. Қәне енди түсире алса?

Қулласы, сол күни ϴтебайдың кесиринен жайдың қулпы бузылды. ϴйткени, басқа илажы да жоқ еди.

Яқыпбай АЖИМОВ

ϴзбекстан ҳәм Қарақалпақстан жазыўшылар аўқамы ағзасы,

Балалар шайыры

(short story)

Utebay stayed alone at his home. His parents visited to their relatives.

‘My son, be care to the key of our house. Don’t lose it. If you lose it, we cannot enter our house. We will come back in the evening. Give herbs to your calves and kids. Go to your school,’ said his mother when she was leaving the house.

‘Ok, mum. Be at ease. I will do all of them,’ said Utebay.

Afternoon.Utebay made the bed under the shade of the treenear the house. Then he laid for sleeping with his cat called ‘Murka’. At first he played with it and worn the key with a thread to the cat’s neck. Then they fell asleep.

After some times the cat was frightened of barking voice of a dog and ran away. The dog pursued the cat. Then the cat climbed the birch tree. The dog didn’t let down it.

When the dog was barking to the top of the tree Utebay woke up and he came to the side of the dog. He saw the cat with the house key was on the tree. What should be done? He tried to climb the tree, but couldn’t. To the contrary his dog was laying under the tree.

In the evening his parents came back.

‘Oh, my son. You didn’t give herbs to your calves. You look like that didn’t go to your school. Where is the house key, give me it,’ said mother.

‘Mum, the key is on the cat’s neck,’ said he showing the top of the tree.

The cat didnot godown since it had sat on the tree. The dog didn’t leave near the tree having an eye on the cat.

‘Now you run, Utebay, bring a ladder and big cane. There is no other choice. We may stand here until the morning,’ said father.

The cat was getting higher and higher, as, the more stretching the cane. Now could they let down it?

Well, that day the house lock was broken by reason of Utebay. Because there was no another choice.

Translated from Karakalpak into English by 
Dinora BEGDULLAEVA

(bo'lgan voqea)

Uyida O'tebayning yolg'iz o'zi qoldi. Ota-onasi bir qarindoshlarining uyiga mehmonga ketdi.

-O'g'lim, mana uyning kalitiga mahkam bo'lgin, tag'in yo'qotib qo'yib, uyga kirolmay turmaylik. Bizlar kechqurungacha borib kelamiz. Ana, buzoqlaring bilan uloqlaringga o't olib kelib solgin. O'qishingdan ham qolma,-dedi unga onasi ketar vaqtida.

-Mayli, oyijon, xotirjam bo'lavering. Hammasini qilaman,-dedi O'tebay.

Tush payti. O'tebay uyi oldidagi katta bir gujimning* soyasiga joy soldi yu, uxlashga yotdi. Yoniga kichkina "Murka" nomli mushugini ham olib yotdi. Dastlab mushugi bilan o'ynab, uning bo'yniga qo'lidagi ip bog'langan kalitini taqib qo'ydi. So'ngra tinchgina uyquga ketdi.

Birozdan so'ng itning vovullagan tovushidan cho'chib ketgan mushuk birdaniga qo'rqib, qochib ketdi. Uni ko'rgan it ham ketidan quvlab ketdi.

Mushuk shu yugurishi bilan borib oq terakning tepasiga o'rmalab ketdi. Yerda uni it tushirmoqchi emas. Bu shovqindan uyg'ongan O'tebay itining yoniga yugurib kelsa, iti daraxtning tepasiga qarab xurib turgan ekan. Qarasa, terakning boshida mushugi, bo'ynida uyining kaliti. Endi nima qilish kerak? Daraxtga tirmashib ko'rgandi, chiqa olmadi. Iti ham aksiga olib, terakning tubida yotib oldi.

Kechqurun ota-onasi ham qaytib keldi.

- Voy, bolam, buzoqlaringga o't solmabsan-ku. O'qishingga ham bormagan ko'rinasan. Uyning kaliti qanu, olib kelchi, - dedi oyisi.

- Oyi, kalit anavi mushukning bo'ynida, - dedi u daraxtning boshini ko'rsatib.

O'sha o'tirishidan mushuk ham tusha qolmadi. It ham daraxtning tagidan ketmay, uni poylab yotib oldi.

- Qani, yugur O'tebay, narvon bilan bir katta xivchin olib kel. Boshqa iloju yo'q. Bu turushdan tong otguncha ham tura bersak kerak, - dedi dadasi unga.

Xivchinni cho'zgan sari mushuk ham yuqorilay berdi. Qani, endi tushura olsa?

Xullasi, o'sha kuni O'tebayni deb uyning qulfi buzildi. Sababi, boshqa iloji ham yo'q edi.

Yaqipbay Ajimov

O’zbekiston va Qoraqalpog’iston

Yozuvchilar Uyushmasi a’zosi

Bolalar shoiri va yozuvchisi